De geschiedenis van de adventskrans en de kerstboom

Adventskrans

In de meeste oud-katholieke kerken is het ondertussen ook gebruikelijk dat in de adventstijd - dat zijn de vier weken die aan kerst voorafgaan – een adventskrans met vier witte of paarse kaarsen en paarse lint versierd hangt. Op de eerste zondag van de Advent wordt een kaars aangestoken met de tweede zondag van de Advent twee en ga maar zo door. Maar wie weet eigenlijk waar dit gebruik vandaag komt? Je hoort van alles daarover. Maar het in dit geval is het gebruik historisch nauwkeurig te traceren.

In het jaar 1838 heeft de lutherse dominee Johann Wichern – hoofd van een beroemde diakonale inrichting in Hamburg – dit gebruik in zijn inrichting ingevoerd. Op een grote houten krans liet hij elke avond een kaarsje – beginnende vier weken voor kerst - onder gebed aansteken, 4 grote witte voor de zondagen en 19 kleine rode voor de werkdagen, in totaal 23 stuks. Met Kerst brandden dan alle kaarsen. Vandaar uit heeft zich dit gebruik over de hele wereld verspreid.

De adventstijd is een voorbereidingstijd op Kerst. Wij bereiden ons op de jaarlijkse gedachtenis voor dat God “in het vlees” tot ons is gekomen, God als mens onder mensen in Jezus. Maar het gaat niet in de eerste plaats om het terugkijken op een ver gebeuren. De geboorte toen is de basis dat Jezus Christus ook in onze dagen in ons eigen leven kan binnentreden. En om deze geboorte van Christus in ons eigen hart voor te bereiden houden wij als christenen deze adventstijd: Voorbereiding op de komst van Christus.

Oorspronkelijk was de adventstijd ook een vastentijd weliswaar in een lichtere vorm op 12 november, vandaar ook dat men in sommigen streken op 11 november een soort kleine carnaval viert. Maar wij houden het maar bij vier weken en dan ook zonder vasten. De geestelijke betekenis van de adventstijd blijft echter wel bestaan.

De derde zondag van de Advent heet vanouds “gaudete” –“verheugt u” want de helft van de voorbereidings/vastentijd was achter de rug en de dagen tot de komst van de Heer begon men met blijheid af te tellen. Vandaar dat de liturgische kleur op deze zondag ook niet paars maar roze is.

Kerstboom

Vaak kom ik de meest wilde verhalen over het ontstaan en de betekenis van de kerstboom tegen. Daarom bij dezen een poging iets over de betekenis van dit christelijke symbool uit te leggen.

In de middeleeuwen ontstond in het noordwesten van Europa het gebruik om met Kerst het zogenaamde ‘paradijs-stuk’ op te voeren. Want op 24 december herdacht men niet alleen de geboorte van Jezus Christus maar ook de stamouders ‘Adam en Eva’. Dus zette men een zogenaamde “paradijsboom” in de kerk. De paradijsboom staat onder meer voor de boom van goed en kwaad in de bijbel. De kerstballen moeten de verboden vruchten voorstellen die Adam en Eva aten en zo ongehoorzaam werden tegen God. Het gevolg was dat zij het paradijs moesten verlaten en zo de dood over het hele menselijke geslacht brachten. Maar deze paradijsboom staat meteen ook voor andere boom symbool. Want in het verhaal in de bijbel wordt nog over een tweede boom verteld “de levensboom”. Als jij van zijn vruchten eet blijf je eeuwig leven. De kerstboom staat dus ook voor het kruis waaraan Jezus gestorven is maar in de verrijzenis de vrucht van het eeuwig leven (groene takken) voor ons heeft verworven. Vandaar dat in een kerstboom vaak ook noten worden opgehangen: buiten hard en dood maar binnen zacht en eetbaar. Onder de oppervlakte van het vergankelijke leven is de kracht van de verrijzenis in Christus al aanwezig. En de kaarsen staan voor het licht dat Christus ons in de donkerheid van ons leven na het verlies van het paradijs heeft gebracht.

U ziet de kerstboom is niet een stuk sieraad maar een echte “Christusboom” die ons op zijn manier het evangelie verkondigt.

Pastoor Harald Münch