t/m za 20 april: tentoonstelling Kruisweg litho's van Jan Toorop

Ook dit jaar zal gedurende de veertigdagentijd de kruisweg van Jan Toorop te zien zijn. Een kruisweg vertelt dus in afbeeldingen het passieverhaal. De Kruisweg litho's zijn achter in de kerk opgesteld en zijn te bezichtigen tijdens kerkopenstelling, elke zaterdagmiddag van 14.00 tot 17.00 uur.

Veel schilders hebben Kruiswegstaties gemaakt in opdracht van kerken. Ook de Nederlandse beeldend kunstenaar Jan Toorop (1858 – 1928) schilderde de momenten van de Kruisweg voor de kerk in Oosterbeek. Van de schilderijen zijn litho's (steendruk) gemaakt, om ze voor een breder publiek toegankelijk te maken. Schilderijen zijn immers eenmalig, en deze konden maar in één kerk blijven hangen. Maar van litho's kunnen meerdere afdrukken gemaakt worden. 

Veertien prenten vormen samen een verbeelding van Christus’ gang naar Golgotha. Al eeuwen trekken mensen naar Jeruzalem om daar de heilige plekken te bezoeken: om er met eigen ogen te zien waar Jezus gelopen heeft, om te bidden en om misschien iets te ervaren van het heilige. Nog steeds lopen pelgrims de Via Dolorosa, de weg door het oude Jeruzalem van de Tempelberg naar de kerk van het Heilig Graf. Onderweg blijven de pelgrims veertien maal stilstaan om te lezen uit de evangeliën en te bidden.

Wie niet in staat is om naar Jeruzalem te gaan, kan in kerken deze veertien staties (haltes) zien. In de achttiende eeuw stelde de paus dat alle gelovigen de kruisweg moesten kunnen lopen om te bidden over het lijden van de Heer. In rooms-katholieke kerken verschenen afbeeldingen die de kruisweg verbeelden. In oud-katholieke kerken kwamen geen kruiswegen, omdat in deze tijd het conflict met Rome al een feit was. Wel werd door gelovigen de kruisweg gelezen en gebeden, zoals ook in onze kerk op Goede Vrijdag nog steeds de gewoonte is.

In 1915 nodigde de pastoor van de Sint-Bernulphuskerk in Oosterbeek (Noord-Brabant) de Indisch-Nederlandse kunstenaar Jan Toorop uit om een kruisweg te schilderen voor de parochiekerk. Toorop was beroemd geworden met zijn portretten en zijn ontwerpen voor affiches, boekomslagen en andere toegepaste kunst. Een vermogende parochiane had zich bereid verklaard om het schilderen van een kruisweg te financieren. Vier jaren werkte Toorop aan de kruiswegstaties. Voor veel afgebeelde figuren stonden de parochianen van Oosterbeek model. Zo zien we de opdrachtgeefster en haar zusters afgebeeld als de huilende vrouwen, helpt een boer als Simon van Cyrene het kruis te dragen en is een van de misdienaars bij de kruisiging aanwezig. Ook Toorop zelf staat langs de weg, als Christus bijna bezwijkt onder het kruis. De pastoor die Toorop bleef lastigvallen met de vraag wanneer het werk af zou zijn, werd voor straf afgebeeld als een oude dame met een brilletje in het zuinige gezicht.

Hoe zou het geweest zijn voor de parochianen om zichzelf terug te zien in de kruisweg? Ik kan me voorstellen dat het hun ervaring bij het bidden van de kruisweg intenser heeft gemaakt. Door zichzelf te zien staan langs de weg die de Heer maakt, hebben ze zichzelf misschien meer betrokken gevoeld bij het verhaal. Het verhaal van de Heer die sterft en opstaat uit de dood bleef zo niet iets van tweeduizend jaar geleden, maar werd ook hún verhaal.

Wanneer wij in onze kerk de kruisweg van Jan Toorop bekijken, zien we dat de afbeeldingen bevolkt worden door gewone mensen als u en ik. Misschien helpt dat ons bij het lezen van de passie en het bidden hierbij om te ervaren dat Christus’ dood en verrijzenis net zo goed met de mensen in Jeruzalem en Oosterbeek als met ons te maken hebben. Zo kan de kruisweg ook ons helpen in deze veertigdagentijd met Christus de gang door de dood te maken naar het nieuwe leven van Pasen.